, ,

DAWRPUI KOHHRAN CHANCHIN by Upa Lalrinliana (1974)

[ 26 September, 2017 | 0 comments ]


Kum 1918 lai vel khan ‘Dawrpui’ tia awm chu Bazar phei mi tlem te leh tuna ‘Chhinga Veng’ an tih tak hi ani ber a. Chhinga Vengah khuan in 10 lek an awm a, Bazar pheiah hian Mizo chu in 5 vel chauh an awm bawk a; a tam ber te chu Vai sumdawng an ni a.

Dawrpui pheiah chuan Upa Pachhunga te chhung, Upa Thangvunga, Pu Hrangchhuma, Pu Hrangpawla, Pu Zama, Pu Khamliana, Pu Taitea, Pu Suakkunga, etc. teho an ni a. Chhinga Vengah chuan PU Saikaia te, Pu Chawngbawia te chu awm hmasa an ni a. Upa Laihnuna chu 1918 ah Aizawlah a lo chhuk a, ani hi Kawlkulhah 1915 ah Kohhran Upaah an thlang a. Chungho chu inah te inkhawmna an nei thin a; a changin Pu Saikaia te inah an inkhawm a, a changin Pu Pachhunga inah, a changin Pu Thangvunga inah. Chutih lai chuan tuna Pu H.Khuma in leh Pu D. Ronghaka in chu a chhawng a ni a, Durtlang Thawhlawm  Dawr a ni a, Pu Thangvunga te chhungin an luah a. Biak In mumal nei loviin hun rei tak chu an awm a. 1921 vel chuan Biak In ang deuhva inkhawmna tur in ruak an zawng a, Chhotelala bawng in rual chu an thian fai a, kum khat lai chu bawng inah chuan an inkhawm thin a. Mi an lo pung ve deuh deuh va, Biak In neih an lo rel ve ta a, tuna Pu Buangthanga in hmun Khualbuk chhakah khuan Biak In leh ni tin sikul ni fawmin in sak an rel thlu ta a.He an Biak In an luah kum tak hi hriat a har hle a, 1922 vel a ni maithei; a sak nan Rs. 600 lai chu an seng. Tin, Biak In thar an luah hnu rei vak lovah Kohhran chhungah in hriatthiam lohna a lo awm a. Pathian Kohhran nghet takin a ding zel a, a tibuaitute chu Kohhran atang chuan an

Taksaa zu hnathawh dan

[ 24 September, 2017 | 0 comments ]

- Dr.Thangchungnunga. MS.Ortho

Zu hi spirit, taksa leh pem a a luh chuan thip tak ani a. Zu in pawh hian a hlanga lem chuan hrawk  a thipin ^wmah a thip thla a, pumah a thlen chu a hriat hle \hin. Hei vang hian pumpui hnl a, a rei phei chuan alo l^wng a, a p^n ta hial \hin ; acid a ti tam >m >m a, thin pawh a cells a kang a, a s^wngte a, a lo chaklo vat \hin. Naute leh naupang no deuh  hruk nana hmante hian a \ha lo thei bawk.
Nu, naupaiin z< a in reng chuan, a in ang ang kha nautein alo in ve zel a, a ruih leh a rui ve a. Nu pum chhungah “Tunge min cho” a ti ve chhar chhar dawn ani. A nu-in zu ngawl a vei chuan naute zu ngawlvei a hring ve mai dawn ani, piangsual leh rilru chaklote an awm duh hle.
Thinah hian z< hi alo siam danglam a, a aia chak zawk - tur ang deuh chu a siam chhuak a, hei hi a ti ruitu ber chu ani ta a. Zu chhe in (Methylated spirit) nen a in ang lo a ni (Issue lehah ‘zu chhe in’ kan sawi dawn nia) Mitah a thawk hmasa ber a, thluak a ti buaiin a zauthauna, mahni inrintawkna, phurna, huai leh chak, fing bera inngaihnate a siam a. Lungah hian thawh dan hrang hrangin, thisen d^wt ti v^rtu, a rei chuan thisen d^wt ti te-in lung a ti chaklo a, BP a sang thei. Lung damdawi atana an in fo pawh hi peg chanve vel bak a \ha chuanglo. Tihrawl a ti chaklo hle a, zun a ti tam a, kal erawh a ti chhe chak vaklo. Sex-ah chaklohna a siam nasa hle bawk. A hlauhawm ber pawl chu pancreatitis kan ti mai a, pancrease a nat chuan thihpui ani tlangpui \hin. Heng kan han sawi tam ber hi chu zu ngawlvei hnu ami an ni ber.
A tawp berah chuan, zu ngawlvei chu an in vawng \ha lo a, khawtlangah mi en hniam an lo ni a, kohhranah an in hmang thei lo a, taksa alo chhe bawk a, a tawpah phei chuan mi nuih zat an lo ni mai \hin. Z< hian \hatna a nei lo a, doctor thiam tak pakhat hnenah z< taksa t^na \ha tawk an zawt a, ani chuan, far khat hmun sawma \hena hmun khat a tawk a ti, in tham ani lo.

Khawvela nu naupang ber Lina Medina

| 0 comments ]

He chanchin mak tak mai hi Telegraph chanchinbu 27th August, 2002 Foreign Section-a rawn chhuah a ni a. Mi tam zawkin lo chhiar tawh mah ula, la hrelo pawh kan awm ang a, hriat ve atan ka rawn tarlang ve mai ani e. “Hormones kal sual leh mi piang danglam hrim hrim chungah chuan thil awm thei a ni” tiin min hrilh avangin ngampa takin ka rawn ziak ta a ni.
Shaman, Peru ram thingtlang khaw te tak tea tihngaihna an hriat tawh loh hnuin, Lina Medina nu leh pate chuan, an fanu kum-5 mi, a dula b^wk lian pui mai awm nia an ngaih chu Damdawiin lam an pan pui ta rawih a.
Thla alo vei meuh chuan fapa a nei ta mai a. 1939 May thla chuan Lina Medina chu kum-5 thla 7 leh ni 21 mi niin zai chhuahin fa a nei chu a ni ta der mai a. Medina chuan khawvel History siamin fa neia zawngah chuan naupang ber nih a hauh ta a. Chutih lai hun daih tawha Peru sorkar chuan \anpuina a tiam chu tun thlengin ala tihhlawhtling ta lo \hak a. Kum 60 lai alo liam hnuin Medina chu a pasal nen an in chhe tak Lima khuaa “Little Chicago” an tihah chuan an cheng a.
Tunah Kum 68 lai lo ni tawhin, tun hma zawnga a ngenna hlawhtling thei lo chu a rilruah ala awm reng a. A fapa, amah (Medina) pawh naupang ala nih laia a neih Gerardo-a chu kum 1979 khan kum 40 mi niin a boral a. Chutiang tak thil danglam chu nau chhar thiam pakhat an chanchin lo ngaihven >m >m maitu hian lehkhabu thar

Zu hnathawh dan

| 0 comments ]

- Dr.Thangchungnunga. MS.Ortho.
Zu (Ethyl Alcohol) hi hmasang a\anga awm \an hun pawh chhut hleih theih mang loh, mihringin an lo neih tawh ani a, mihring nuna bet tlat emaw tih mai tur ani. Zu an in hian pumpuiah a lut thla a, ril-in a lo hip khawm rang hle a, thin (liver) ah an keng chho a, chemical reaction a lo awm a, taksa kil tinah thisen luang zuiin an kal darh ta zel a. Kan mit (eyes) chhunga tui (Vitreus fluid) ah pawh an lut vat a. He tui, mit chhunga awm hi a kal muang >m >m a, zu chu a cham rei a, hei vang hi alawm, zu in reng reng a hmasa bera an mit a phet salh \hin, rei lo teah mit a lo sen a, meng a phi vat \hin ani.
Thluaka lut khan taksa a ti phur a, over confidence an nei a-huai, chak leh fing berah an in ngai a, an \awng duh tlangpui bawk. An in tam deuh hnu phei chuan taksa hrang hrang, chet dan (Co-ordination) a in rual lo a, an \awng  a buh a, an kal pai a. Hetih hun hi an zia original dik tak a lan chhuah hun ani, eng ang mi nge an nih tih i hre thei ang. In tam viau phei chuan engmah hre mumal loa awmin an muhil zui emaw ani \hin, nasa lutuka in tam phei chu a thih ve theih ani.
Zu hian pumpui a ti l^wng a, a rei phei chuan ulcer, pan kua a awm a, thiin an luak vak  emaw ek a dum vek thei ani. Hetih lai hian thin (Liver) pawhin a tuar nasa hle a, an hnathawhna cells ber chu alo sawngte a, a rei phei chuan alo sak a, thin ro (Cirrhosis liver) a lo awm a. M$t (bile) a liam a, an th< a, zing thawh leh tlai velah an kut a khur a, zu in ngei ngei a ngai \hin. Pumpui hnk, >k dum, alkatra ang leh thi-a luak a thihpui theih hial alo ni ta \hin. Zu ngawl vei chu z$ng z< an in ngei ngei a ngaih hun hi zu ngawl vei stage chu ani.

NCZ Welfare 2nd Rising Day

| 0 comments ]

6 August, 2017 (Inrinni) khan NCZ Welfare Dawrpui-te chuan an dincham vawi 2-na nilengin lawmna hun an nei a. Zing dar 6:30-ah an area thenfai hnatlang neiin Pu V. Lalliana in kawtah Pu John Rotluangliana (Minister)-in thusawina hun neiin, ruah sur hnuaiah mi\hahnem tak thawk chhuakin Portable mike hmangin Bazar-a dawrkai leh \hute faina kawnga \an la turin an hriattir bawk. Naupang leh puitling nilengin intihhlimna Dawrpui Sikul-ah neiin an hlim hle a ni.
2017 - 2018 NCZ hruaitu thar thlanna neih a ni nghal a, Pi Zosangzuali Chairman Local Council-in kaihruaiin, Mizo Hnamro Chawisang Pawl hruaitute’n inthlanna an neihpui bawk. Vote chhiar chhung hian Pu Vanlalbika, Chairman NCZ leh Pu Lalrohlua (Maroa) NCZ Secretary hnen a\angin thusawi ngaihthlak a nih bakah kan Minister Pu John Rotluangliana hnen a\angin thusawina leh fuihna \ha tak ngaihthlak a ni bawk. Dawrpui vengchhunga Welfare hrang hrang hruaitu te leh Local Council leh YMA hruaituten he hun hi an hmanpui bawk. Ropui takin ruai an kilho a bawk a ni.
Kum 2017 -2018 NCZ hruaitu thlan thar te :
Chairman - Pu Vanlalbika
Vice Chairman - Pu Lalthakima
Secretary - Pu Lalrohlua (Maroa)
Asst Secretary - Pu Lalrinsanga (Asanga)
Treasurer - Nl. Lalremtluangi (Maseni)
Fin. Secretary - Pu K Jacob Remruatfela 

Pumpui Lâwng (Peptic Ulcer)

| 2 comments ]

Pumpui lâwng kan tih mai hi a nat dan hrang hrang a awm a. Pumpui leh a bul vel n^ hi Peptic Ulcer (lâwng) ah chuan a thip, no nghulh te, irh thur te, pumpui z^wn, thin dip vel te a na tlangpui a. A \henah chuan dar ruh phek inkarah a na thei bawk ani. Pum nuamlo riltam ang a awm te, thil ei a puar nuamlo te a awm duh hle. Zing thawh tirha pum no nghual te, thin thip te a awm duh bawk. Heng hian chaw ei chak lohna thlengin a awmtir thei ani. Ulcer (lawng) nasa lutuk, rei tawh phei chu cancer-ah a chang thei \hin.
Tunlai phei chu, thinhnuna na, sa leh thip a tam a, hemi rual hian chaw d^wt l^wng leh cancer a lo tam ta hle mai. Ka chhung cancer te nen, cancer tam berte zing ami a lo ni ta hial mai. Heng ulcer tam nachhan pakhat nia lang chu tuibur, khaini, sahdah kan hmuam tam vangte pawh ni theiin a lang. Kan hmuam a, a tui kan lem tel hi a tam lova, chaw d^wt chhungah a tham ral a, a tawpah chaw d^wt pumpui nen a inzawmna velah ulcer te a lo tam

YMA-in Pu Hranga tanpui

| 0 comments ]

Pu Vawmhrangluaia (Kum - 64) Siallam (Myanmar) khua chu chhungkaw mumal neiloin a harsat >m avangin Aizawlah Y.M.A. leh Kohhran bel turin alo chhuk ve tawp mai a. Aizawlah k^r hnih vel cham tawha insawiin riahna leh eitur mumal pawh a nei lo a. 7th September, 2017 (Ningani) khan Khawtlang Duty Room, Dawrpui School Complex-ah \anpui rawn dilin Home-a dah a rawn inbeisei a, Branch hruaitute tlan khawm nghalin Home hrang hrangte biak nghal a ni a, office an lo ban hman hlawm tawh avangin chaw leh ei tur bakah thawmhnaw a mamawhte p>k niin riah tir zui a ni a, atuk Zirtawpni  khan Old Age Home, Govt. Complex-ah kan Secretary Pu Lianzama Pachuau leh Tv. K. Lalrosanga, Br. Exe. Comm-ten an zuk dah a, a mamawh leh thil \ul neuh neuhte Bazar Corps S.A.Y.-ten an tum sak bawk a ni.

LU NÂ (Headache)

[ 02 September, 2017 | 0 comments ]

Lu n^ , sap-in headache an tih mai hi thil ho ang deuh a lang si, mitin deuhthawin kan vei deuh vek ani awm e. Lu n^ han tih hian chhan tam tak a awm bawk a, a nat dan pawh chi hrang hrang a tam hle ani. A tlangpui tal hriatthiam tum ang u.
A tlangpuiin lu n^ tam ber hi a hlauhawm lem lova, mahse layman (mipui) tam ber hian kan hlau viau thung a. A chhan tam ber chu nerve, tha zam kal dik lo te, thisen kal dik lo, rilru hah leh, ngaihtuah ding lutuk te, zuk leh hmuam, kuhva leh zu, shikhar vang te, mit \hat loh vangte leh natna hrik, khawsikpui thluaka lut (meningitis) vang te, thluaka thisen kal \ha lo (subdual haemorrhage), sinus (sinusitis) leh BP s^ng vang te ani thei vek ani. Kan hlauh >m >m thluak cancer zungzam vangte hian lu n^ vak turah kan ngai a, ani ber lem lo.
Nerve (hriatna thazam) dik lo hian lu n^ a siam tam hle a, heng, migraine, trigeminal neuralgia leh mit bawr na te, lu pangkhing na te hi a tam a. Malaria tamna hmun, kan ram angah te hian Malaria PF vangte pawhin a awm tam ani.
Vaihlo zuk nasat leh kuhva ei nasatte hian lu n^ kan ngah phah >m >m tih hriat tur. Lehkhabu chhiar leh computer, mobile khawih reng te hian mit hruina leh concentration nasa avangin lu na a tam hle. Engkim hi a tawk deuh kan hriat a \ha hle ani.
Lu n^ tam ber hi chu nachhawkna ei hian a reh deuh mai a. Heng migraine (lurum na) te hi chuan damdawi a nei hran deuh a. Lung (heart) chak lo lutuk hian thluakah thisen a pe \ha thei lova, a na duh ani. Stroke hi thluak chhunga thisen d^wt pawp ani a, lu a na viau thei, a nasat chuan engmah hre lo in an awm mai \hin.
Thluak cancer te, thluaka bawk awm hrim hrim thang thei vanga na hi chu nachhawkna in a ti reh ve mai lo ani. 
Lu a nata nachhawknain a tih reh \hat theih loh chuan doctor rawn a \ha ber mai.
- Dr.Thangchungnunga, M.S.Ortho