Sangha

- Dr.Thangchungnunga, M.S.(Ortho)

Tunlai chu sangha buaiin ram tin kan buai a ni ber awm e. Sangha hian makna tak a nei a. Pathianin khawvela a thil siam, mihring ten sualna vawr tawp an thlen khan, a thin a rim ta êm êm a. Genesis 6:17-ah chuan, ‘Tin, ngai teh, keimah ngeiin tisa zawng zawng, nunna thaw pai reng reng chu van hnuai ata tiboral turin leiah hian tui ka ti let dawn a ni; leia thil tinreng awm hi an thi vek ang,’ tih a ni a. Sangha pawh nunna thaw pai tho an ni a, mahse tui a lo len khan an tan thihna a ni ve lova, an ram a zau ting mai a ni zawk. Hei vang hian a ni mai lo maw? Khawvel hnam tin hi
sangha ei duh lo emaw ei thiang lo anga ngai, sakhuana leh hriselna avang pawha ei thei lo an awm loh hi.

Chutih laiin sanghaah hian vitamin chi hrang hrang leh thau \ha ber ber, Calcium, Vitamin D, Omega fatty acids leh a dang tlem tlem a pai \euh a. A tlangpuiin eng natna mah hian sangha ei hi a huat pui lo a ni ber. Tun kum rei lo te a\ang khan mahni hriselna ngaihtuaha in entir vang a, an nei tih pawh an hriat loh Diabetes, zunthlum te kan ngah phah ta em em a. Chu tih laiin Mizote hi ka study a, ngun taka ka zir chhoha ka hmuh chhuah chiang tak chu, Ruhseh (Rheumatoid Arthritis) leh Gout (Ruhsehpui tho, a hriat awlsam nan, kal a lung siamtu ber) hi nei lo aram pawh kan awm lo, zaa sawmkua hi chuan kan nei vek a ni. Kan vannei a, vai leh sap ho angin kut leh ke zung\angte kawi kual teng tung, mahnia in sawngbawl thei lo khawpin kan vei ve lo thung a. Ho te te anga lang - tennis elbow, golfers elbow, ganglion te, ruh chuktuah na lutuk loa na te-in kan vei dan a lang chhuak tam ber a. Gout pawh hian kal mai ni lo, m$t-ah pawh lung hi a awm tir tam hlein ka hria. Mit kha tak avang hian a lung a dang a, mahse a bul tumtu, bawlhhlawh in bawm khawm nan an hmang niin ka hria.

Heng natna chi hnihte hian sa lampang leh chawhmeh chi hrang hrang ei theih loh an ngah a. Sangha erawh hi chu a pawi lo vek thung a. Sangha ei turin Zunthlum leh Ruhseh ho hi kan hrilh nasa a, ei pawh kan ei nasa hle reng a ni. Kan buaina ber chu kan ram chhung sangha ah kan la intodelh lo hian phai lam ami lakluh lohtheih loh in min siam a. Record-ah chuan Zoram ei sen loh thar theihna tur sangha dil chu a tam tawk viau tawhin ka ring.

Tunlaiah sangha, Formalin-a chiu vangin Assam, Meghalaya, Manipur leh Nagaland ten phai sangha lak luh an khap a. Kan sangha lo kalna tam ber, Andhra Pradesh ten an rawn thawn thei ta silo a, khap ngai lovin phai sangha kan nei ta lo duak mai a nih hi. Kum 2017 khan a hlauhawm zia ka ziak tawh a, eng khawkhaah vak an ngai lo a, a pawi tham a awm lo tihin an ti tawp a. Sikret, vaihlo, tuibur pawh zawrh reng a ni tho a, cancer a awm tir tiin kan phi luai a, chutiang tho chuan Formalin hi chhum leh kan in a toxin hi a bo thei chuang lova. Miin kum eng emaw z^t an eiin cancer a siam ta \hin a, eng cancer pawh a siam a. Hei vangte hian a ni mai lo maw tun kum nga vel lek chhunga India rama cancer tam ber kan nih tak hi. Kan in check uluk a ngai ta hle. Sikret pawh bawm khatah hlauhawm tham awm se sawrkar hian zawrh a phal hauh lovang. Kum tam tak zuk hnua cancer siam a ni tih chu a hriat reng mai a.

Tuna kan awm dan hi chu, a hlauhawm lang nghal, No. 4 te chu zawrh phal a ni lova, a lang nghal mai lo hi, Mizote hian hlauh nachang kan hre lo ni berin a lang. AIDS-ah pawh kan lawr leh luah tawh hi. Hma lam hun thui deuh hlek thlir i tum ve tawh ang u.